.png)
D Vitamini nedir? Vücutta nasıl oluşur?
D vitamini A, E, ve K vitamini gibi yağda çözünen bir vitamindir. D vitamininin vücutta hem kalsiyum metabolizmasında, hem kemik sağlığında hem de çeşitli organ fonksiyonlarında önemli rolleri mevcuttur.
D vitamini çok az gıdada doğal olarak bulunmaktadır. Esas olarak UV ışınlarının etkisiyle cildimizde kolesterolden sentezlenir ve dolaşıma karışır. Bu haliyle aktif olmayan D vitamini, Kolekalsiferol (Vitamin D3) veya Ergokalsiferol (Vitamin D2) şeklinde önce karaciğer sonra böbreğimize ulaşarak aktif haline dönüşür.
25 hidroksi Vitamin D karaciğerde sentezlenir ve esas dolaşımda bulunan formdur. D vitamini ölçümü yaptığımızda esas ölçtüğümüz değerdir.
25 hidroksi vitamin D böbrekte aktif formuna dönüşür ve metabolik etkilerini gösterir.
Aktif haline dönüşen D vitamini:
Barsaklardan kalsiyum emilimini artırır
Böbreklerden kalsiyum ve fosfor atılımını azaltır
Kemiklere kalsiyum geçişini artırır
Bu açılardan D vitamini kemik metabolizması açısından büyük öneme sahiptir. D vitamini eksikliği kanda kalsiyum eksikliğine neden olmakta, bu da kemiklerdeki kalsiyumun çözünerek kana geçmesine neden olmaktadır (parathormon aracılığıyla). Bu da ciddi kemik erimesi ve kırıklara neden olabilmektedir.
D vitamini nasıl ölçülür? Hangi değerler normaldir?
Bir bireyde D vitamini eksikliği olup olmadığı, kanda 25 hidroksi vitamin D düzeyi ile ölçülür. 25-hidroksi-D vitamininin normal serum değeri 20 ng/ml üzeri olmalıdır. 10 ng/ml altındaki değerler aşırı D vitamini eksikliğine işaret eder.
D vitamini eksikliğinin sıklığı nedir?
D vitamini eksikliği oldukça yaygındır. Erişkinlerin yaklaşık %40 kadarında D vitamini eksikliği olduğu bilinmektedir. Menopozdaki veya gebe kadınlarda artan kalsiyum ihtiyacı olduğundan D vitamini eksikliği önemli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Özellikle D vitamini eksikliği açısından risk faktörlerini taşıyan kadınlarda mutlaka serum D vitamini düzeyi ölçülmelidir.
D vitamini eksikliğinin nedenleri nelerdir ?
D vitamininin en büyük kaynağı ciltte UV ışınları ile sentezi olduğundan, yetersiz derecede güneşe maruz kalanlarda, güneş ışınlarını yatay alan kuzey yarımküre ülkelerinde yaşayanlarda, koyu cilt rengine sahip kişilerde ve obezite durumunda D vitamini eksikliğine sık rastlanmaktadır. Ayrıca barsak emilim bozukluğu olan (çölyak hastalığı, inflamatuar barsak hastalıkları, gastrik bypass operasyonu olan) kişilerde de D vitamini eksikliği daha sık görülmektedir.
D vitamini alımı nasıl artırılabilir?
D vitamininin esas olarak ciltte oluştuğunu belirtmiştik. Günlük yaklaşık 15-20 dakika boyunca kollar ve yüzün gün ışığına maruz bırakılması ile günlük yaklaşık 200 ünite D vitamini sentezi sağlanır. D vitamini oluşumu için uzun süre güneşlenmeye gerek yoktur, sadece bu kısa süreler yeterlidir.
Ayrıca, uzun süre güneşte kalmanın gebelik sürecinde bebek açısından da riskli olduğunu unutmamak gerekir.
Güneş ışınlarının dışında, D vitamini takviyeleri ile D vitamini düzeyleri artırılabilir. Takviyeler genellikle Vitamin D3 (Kolekalsiferol) şeklinde piyasada bulunmaktadır.
Günlük 600 -1000 IU arasında değişen dozlarda vitamin D3 desteği ile D vitamini düzeyleri normal sınırlara taşınabilir. Özellikle barsakta emilim bozukluğu olan bireylerde bu doz daha yüksek tutulmalıdır.
Gebelikte rutin olarak günlük 600 IU vitamin D3 desteği tavsiye edilmektedir. D vitamini eksikliği bulunan gebe kadınlarda bu doz günlük 1000 IU’ye kadar çıkılabilir. D vitamini takviyeleri ağızdan damla veya sprey şeklinde uygulanmaktadır. Ayrıca pek çok gebelik multivitamini içinde D vitamini bulunmaktadır.
Menopozdaki kadınlarda, özellikle de ek risk faktörü bulunan kadınlarda günlük 1000 IU D vitamini kullanılarak serum D vitamini düzeyleri normal sınırlara çıkarılmalıdır.
D vitaminine ek olarak, günlük 1000 mg kadar kalsiyum da besinlerden ve ek takviyelerden alınmalıdır. Bazı kişilerde günlük 1500 hatta 2000 mg kalsiyum gereksinimi olmaktadır. Tabi kalsiyum desteği verirken kişide böbrek taşı oluşma riski de doğduğundan, idrarda kalsiyum atılımı kontrol edilmelidir.
D vitaminin kemik sağlığı dışındaki etkileri
Yapılan bilimsel çalışmalarda, D vitamininin kalsiyum ve kemik metabolizması dışında, diğer hücresel fonksiyonlar açısından da önemli olabileceği bildirilmiştir. Kanser gelişim riski, bağışıklık sistemi bozuklukları, şeker hastalığı, kalp ve damar hastalıkları açısından D vitamini düzeyi düşük kişiler riskli bulunmakla beraber, D vitamini eksikliği ile hastalıklar arasında direkt bir sebep sonuç ilişkisi bulunamamıştır. D vitamini düzeylerinin normale geleceği şekilde takviye edilmesi, bu hastalıklara yatkınlığı olan kişilerde yeterli bulunmuştur.
Sağlıklı günler dilerim… :)
Prof.Dr. Eralp Başer
Comments